Στη Λεκάνη της Μεσογείου, την τρίτη σημαντικότερη ‘θερμή περιοχή’ (hotspot) για τη φυτική ποικιλότητα παγκοσμίως, η διατήρηση των φυτικών ειδών και η οικολογική αποκατάσταση οικοτόπων είναι ύψιστης σημασίας για βιώσιμη ανάπτυξη. Πρακτικές αποκατάστασης με χρήση ιθαγενών, τοπικά προσαρμοσμένων φυτικών ειδών με επαρκή ενδο-ειδική γενετική ποικιλότητα, μπορούν να συνεισφέρουν στη βελτίωση της διαχείρισης των οικοσυστημάτων ενώ παράλληλα να ενισχύουν τη διατήρηση της φυτικής ποικιλότητας. Στην περίπτωση των οικοτόπων υψηλής φυσικής αξίας από άποψη διατήρησης, οι κατάλληλες πρακτικές αποκατάστασης είναι ακόμα πιο επιβεβλημένες.
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα για τις χώρες της Λεκάνης της Μεσογείου είναι η έλλειψη απαραίτητου πολλαπλασιαστικού υλικού ιθαγενών φυτικών ειδών για δράσεις αποκατάστασης. Στις περισσότερες περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων των αναδασώσεων και των δράσεων για την αντιμετώπιση της ερημοποίησης, αντί πολλαπλασιαστικού υλικού από ιθαγενή φυτικά είδη καλά προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες, χρησιμοποιούνται ελάχιστα ή κανένα ιθαγενές φυτικό είδος. Σε άλλες λιγότερες περιπτώσεις όπου ήδη χρησιμοποιούνται, υπάρχει ανάγκη για επιστημονικά πρότυπα που θα διασφαλίζουν την αειφορία των δράσεων αποκατάστασης.
Η χρήση ιθαγενών φυτών σε χώρους πρασίνου όπως πάρκα, αγροκτήματα και κήπους επίσης περιορίζεται από την έλλειψη γνώσης και πολλαπλασιαστικού υλικού. Σε πολλές περιπτώσεις, ενώ υπάρχει ζήτηση για τοπικά φυτά, χρησιμοποιούνται μη ιθαγενή είδη, εξωτικά διακοσμητικά φυτά, ή ακόμα και εισβάλλοντα ξενικά είδη.
Θερμή περιοχή (hotspot) για τη βιοποικιλότητα θεωρείται μια περιοχή που διαθέτει τουλάχιστον 1.500 ενδημικά φυτικά είδη (είδη που δε φύονται πουθενά αλλού στον κόσμο), και έχει χάσει τουλάχιστον το 70% της αρχικής έκτασης του οικοτόπου της. Μόνο 5% της φυσικής βλάστησης παραμένει σήμερα αναλλοίωτη στη Λεκάνη της Μεσογείου, καθώς οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν προκαλέσει την υποβάθμιση ή καταστροφή της, και τη συνεπακόλουθη απειλή για τα ιθαγενή φυτικά είδη.
Όταν αναφερόμαστε σε οικολογική αποκατάσταση οικοτόπων εννοούμε δράσεις που βοηθούν την επαναφορά ενός οικοτόπου που έχει υποβαθμιστεί, πληγεί ή καταστραφεί χρησιμοποιώντας τοπικό γενετικό υλικό ιθαγενών φυτών για την αποκατάστασή του. Με την ευρύτερη έννοια, κατά την οικολογική αποκατάσταση επιχειρείται τόσο η αποκατάσταση του ίδιου του οικοσυστήματος όσο και η αποκατάσταση των υπηρεσιών που προσφέρει στον άνθρωπο. Επίσης περιλαμβάνει δράσεις όπως προστασία του εδάφους από τη διάβρωση, απομάκρυνση μη ιθαγενών και χωρο-κατακτητικών (εισβαλλόντων) ειδών, και αντιμετώπιση των αιτιών αντί των συμπτωμάτων της υποβάθμισης.
Βιβλιογραφία
Mittermeier, R.A., Robles Gil, P., Hoffman, M., Pilgrim, J., Brooks, T., Mittermeier, C.G., Lamoreux, J., da Fonseca, G.A.B., 2005. Hotspots Revisited: Earth's Biologically Richest and Most Endangered Terrestrial Ecoregions. University of Chicago Press, Chicago, USA.
Society for Ecological Restoration International and IUCN Commission on Ecosystem Management. 2004. Ecological Restoration, a means of conserving biodiversity and sustaining livelihoods. Society for Ecological Restoration International, Tucson, Arizona, USA and IUCN, Gland, Switzerland.
Για περισσότερες πληροφορίες
Cañadas E.M., Fenu G., Peñas J., Lorite J., Mattana E., Bacchetta G., 2014. Hotspots within hotspots: Endemic plant richness, environmental drivers, and implications for conservation. Biological Conservation 170 (2014) 282–29.
Nellemann, C., E. Corcoran (eds). 2010. Dead Planet, Living Planet – Biodiversity and Ecosystem Restoration for Sustainable Development. A Rapid Response Assessment. United Nations Environment Programme, GRID-Arendal. www.grida.no